Kanu, my six-year-old nephew resists stories. He never needed a story to put him to sleep or to lift his mood or never ‘just for fun’. Rather, he prefers to play with everyone and everything. I remember the day when I took my newly published children’s picture storybook to him. Madhura, my sister had done beautiful illustrations for it. The book was looking rather handsome and we were hoping that though he can’t read, he will at least show some interest in the pictures. Kanu, to our disillusionment, made a circular fold of the book and looked at us through it with an unforgettably sweet smile. Looking at the twinkle in his eye through that hole, I realized that I’m learning an important lesson here. It’s not the time for a story yet. Storytell, when the time is right and storytell when you must! Play otherwise, laugh, try your hand with things. If your play gets into somebody else’s way, make him/her play with you. If that is difficult too, find another game. But save your story for another time.
Does he not need stories at all? Sometimes, Kanu comes up with his own stories of where the dove that regularly shows up in is balcony must have vanished or where the water from the basin must be going to after it meets the river. (He knows the journey of sewage water up till river) Dragonfly scares him. He has a story for her too. He sends all the dragonflies to a place far away in his story. Theatre is an essential part of his stories, a visit to a dentist being the favorite act! Needless to say, he is the doctor, a rather pitiless one and all others are timid patients.
माझ्या भाच्याने मला गोष्टी तयार करणे, सांगणे, ऐकणे या बद्दल बरच काही शिकवलं. माझा स्वतःचा अनुभव असा होता की लहान मूल म्हटलं की गोष्ट आलीच. ती तुम्ही सांगायची, रोज नवी सांगायची. छानशी गोष्ट आणि मुलं खूष. मला स्वतःला गोष्ट ऐकायला अतिशय आवडत असे आणि यथावकाश गोष्टी सांगायला देखील. पण कनू माझा भाचा गोष्ट ऐकण्याच्या विरुध्द होता. अगदी त्याच्यासाठी तयार केलेली गोष्ट देखील त्यानं कधी भयंकर रस घेऊन ऐकली नाही. गोष्टी जशा आहेत तशा पहाण्याचा प्रयत्न करावा. स्पष्टीकरणे लागतात ना. वीज का चमकते? त्याला प्रश्न पडतात आणि त्याला उत्तर कळलेलं आवडतं. पण त्यासाठी गोष्ट असायला पाहिजे अशी त्याची अट नाही. त्याच्या सुरात सूर मिसळला तर तो गोष्टीत थोडी नवी वळणं येऊ देतो. चतुर म्हणजे टेकडीवरचं हेलिकॉप्टर असतं. ते आपल्याला काही करत नाही!
To be able to see things as they are, without jumping into storytelling is a Zen art for me. Kanu made me look at every narrative from this perspective. What is the objective reality and where starts the story? Stories are good as long as they don’t hide objective reality or take us too far away from it. We are evolved as the race of storytellers. Stories have helped us stay together and be the most powerful species on earth. Or so we think. Stories have their flipside too. They can hide reality, maybe not for long, but they can keep us away from real seeing, playing, merrymaking. For example, for generations, people believed in stories such as its a sin to cross the ocean. The story lived its life and now we see the other end. Travel you must! Tourism has become a new religion, at least it was before the pandemic hit us. The story of tourism as religion also has its flip side, but not everyone is going to find it at one go. Stories will be with us, no matter how much we resist. But as long as we know the reality and the place of the story, we will not fail to see the objective truth.
वास्तव म्हणजे तरी काय असतं? असं वास्तव सत्य वगैरे काही कळू शकतं का कधी? विज्ञान म्हणतं की नाही. तसा दावा करणं काही विज्ञानात बसत नाही. तंत्रज्ञान असले प्रश्न विचारण्याच्या फंदात पडतही नाही. अवकाशात जाऊन यान सुखरूप परत येतं. आम्हाला एवढं वास्तव कळलं आहे तर पुरे आहे! आम्हाला कल्पनेतल्या ताऱ्यांची गोष्ट नको. खरं काय ते बघायचं आहे. या सगळ्यात माझा भाचा आत्ता कुठे आहे? तो सांगतोय की त्याला मजा कशात येते. तो जणू काही म्हणत असतो, जगात आल्यासरशी मी चार गोष्टी बघतो, थोडं खेळून बघतो, धडपड सुद्धा मजेची असते, ती करून बघतो, सगळी धडपड मजेकडे नेत नाही, काही वेळा लागतं, रागावून घ्यावं लागतं, मग मी दुसरं काही करतो पण मला मजा यायला हवी असते. मजा येण्यासाठी मला डिस्ने लँड लागत नाही, साबणाचे फुगे सुद्धा पुरतात. मला गोष्टींचा भडीमारही आवडत नाही. अगदी एखादी पुरते. मला खिडकीतून आत येणारा वारा सुद्धा खूप जास्त मजेचा आणि आरामाचा वाटतो. तो आत आला की मी दोन्ही हात पसरून डोळे बंद करून त्याला माझ्यापाशी येऊ देतो, माझ्याशी खेळू देतो. माझ्या ओठांवर हसू बघून तुम्हालाही हसू येतं! केवढी ती झुळूक आणि केवढं तिचं सुख.
We have no idea what will Kanu become when he grows up. Lately, we have learned a new thought. His being is his becoming. There is no such thing as ‘once he grows up’. As long as he is living a joyous and leisurely life there is little we ask for more.
राहता राहिल्या गोष्टी. त्या तर सांगायच्या आहेतच. अगदी मस्त गोष्टी. पण खऱ्या दुनियेची ओळख न विसरून. Storytell when you must. Storytell as beautifully as you can. My nephew has taught me this.
Illustration By Madhura Pendse